Strefa zdrowia / Geny czy styl życia – co ma większy wpływ na naszą masę ciała?

Nadwaga, a w konsekwencji otyłość może być uwarunkowana zarówno genetycznie jak i środowiskowo. Oznacza to, że styl życia (zwłaszcza odżywianie oraz poziom aktywności fizycznej) ma ogromny udział w ilości gromadzonych przez nas zbędnych kilogramów. Nie można jednak lekceważyć wpływu czynników genetycznych, które również są odpowiedzialne za zwiększoną masę ciała. Mówimy tu zarówno o skłonności do występowania otyłości oraz o rzadkich chorobach spowodowanych mutacjami genów. Wśród chorób uwarunkowanych genetycznie, będących przyczyną występowania otyłości wtórnej możemy wymienić: zespół Turnera, zespół Klinefeltera, zespół Padera Williego, zespół Lawrenc'a Moona-Bidela oraz chorobę Dercuma.

Czynniki genetyczne mogą mieć wpływ m.in. na tempo naszej podstawowej przemiany materii, apetyt, preferencje dotyczące wyboru produktów bogatych w cukier i/lub tłuszcz czy wydzielanie niektórych hormonów i neuroprzekaźników. 

Geny są jednak odpowiedzialne jedynie w około 25-40% za naszą sylwetkę, pozostałe 60-75% to czynniki środowiskowe, na które mamy bezpośredni wpływ. Co więcej, nieprawidłowy styl życia np. stosowanie tzw. diet cud, które nadmiernie ograniczają kalorie, objadanie się, brak aktywności fizycznej czy spożywanie nieprawidłowo skomponowanych posiłków, w których przeważają produkty tłuste i przetworzone – może spowodować ujawnienie się genów otyłości. Warto wiedzieć, że około 7% dzieci rodziców o prawidłowej masie ciała może być otyłych, podczas gdy jeśli oboje rodziców jest otyłych ich dziecko w 80% przypadków będzie miało nadmierną masę ciała. 

Geny powodują nie tylko skłonność do występowania otyłości, ale także mogą znacznie przyczynić się do powstawania efektu jojo – jednym słowem utrudniają skuteczną walkę ze zbędnymi kilogramami. Wśród takich czynników genetycznych możemy wymienić: niską podstawową przemianę materii, nadmierne wydzielanie greliny i neuropeptydów wpływających na apetyt czy zmniejszenie wrażliwości tkanek na insulinę. 

Nieprawidłowy styl życia wpływający na występowanie nadwagi i otyłości to przede wszystkim brak lub niska aktywność fizyczna, nadużywanie alkoholu i niewłaściwa dieta. Do najczęściej popełnianych błędów żywieniowych należą: spożywanie zbyt małej liczby posiłków, nieregularnego spożywanie posiłków (w tym opuszczanie I i II śniadania), podjadanie między posiłkami produktów o wysokiej wartości energetycznej i/lub produktów mało wartościowych, rzadkie spożywanie produktów zalecanych (mleko, przetwory mleczne o obniżonej zwartości tłuszczu, owoce, warzywa, ryby, ciemne pieczywo, oleje roślinne, rośliny strączkowe) oraz zbyt częste spożywanie słodyczy, produktów typu fast-food, mięsa i wędlin zawierających dość duże ilości tłuszczu.

Mimo wielu potwierdzeń naukowych o wpływie genów na występowanie otyłości, pamiętać należy o tym, iż to nasz styl życia w większej mierze wpływa na odkładanie się zbędnych kilogramów w postaci tkanki tłuszczowej. Jest to dobra informacja, ponieważ o ile na nasze geny wpływu nie mamy, o tyle styl życia możemy zmienić tak, aby był prawidłowy i sprzyjał utrzymywaniu się prawidłowej masy ciała.