Strefa zdrowia / Słodkie życie - część 2

Produkty słodzące naturalnego o pochodzenia

Cukier jest niezbędny dla naszego organizmu, odżywia mózg, mięśnie i nerki, dlatego nie powinno go zabraknąć w naszej diecie. Warto jednak sięgać po źródła węglowodanów złożonych (głownie produkty zbożowe pełnoziarniste i warzywa), a unikać lub zmniejszyć ilość cukrów prostych (cukier stołowy, produkty zbożowe z mąki oczyszczonej), zwłaszcza gdy borykamy się z nadwagą, otyłością, cukrzycą bądź innymi chorobami zależnymi od diety. Źródłem cukrów prostych są także owoce i miód, jednak ze względu na swoje wartości odżywcze nie powinniśmy eliminować ich z naszego jadłospisu.

Cukier rafinowany (cukrowy lub trzcinowy) – jest jednym z głównych i powszechnie stosowanych produktów słodzących naturalnego pochodzenia. Jednak ze względu na swoją kaloryczność oraz niekorzystne działanie staramy się go unikać za wszelką cenę. Warto zatem wiedzieć jakimi substancjami możemy go zastąpić, czy wszystkie są bezpieczne i zdrowe oraz czy zawierają mniej kalorii. Nadmiar cukru rafinowanego (oczyszczonego, pozbawionego witamin i składników mineralnych, a tym samym wartości odżywczych) powoduje otyłość, cukrzycę typu II, próchnicę zębów, choroby serca, nadciśnienie tętnicze oraz osłabienie odporności. W znacznym stopniu przyczynia się także do występowania infekcji i zapaleń (m.in. opryszczki, grzybicy układu pokarmowego), może powodować zaparcia, zakwasza nasz organizm i zaburza jego równowagę mineralną. Wartość kaloryczna cukru stołowego to 4 kcal w 1 g. Ma bardzo wysoki indeks glikemiczny, co oznacza, że po jego spożyciu gwałtownie zwiększa się poziom cukru we krwi i równie szybko spada, powodując nie tylko nadmierną pracę trzustki, ale również szybki powrót uczucia głodu (dlatego m.in. po spożyciu czekolady mamy ochotę na więcej).

Cukier brązowy – to oczyszczony rafinowany cukier z dodatkiem melasy.

Nierafinowany cukier (nieoczyszczony) – nie jest tym samym, co cukier brązowy. Zawiera bowiem wszystkie dodatkowe substancje odżywcze (m.in. żelazo i cynk), których cukier stołowy (czy też brązowy), został pozbawiony.

Melasa trzcinowa, buraczana – to gęsty, ciemnobrązowy syrop, który powstaje podczas produkcji cukru spożywczego. Jest od niego mniej słodki, ale za to zawiera pewne składniki mineralne m.in. żelazo, których brak w cukrze stołowym.

Miód pszczeli – mimo, iż jest bardziej kaloryczny od cukru białego posiada wiele zalet zarówno smakowych jak i zdrowotnych. Przede wszystkim nie zaburza równowagi mineralnej jak jego odpowiednik – cukier stołowy. Jest źródłem witamin (witaminy z grupy B) i składników mineralnych (żelaza, magnezu, fosforu, wapnia, potasu, fluoru i jodu). Miód działa antybakteryjnie (hamuje rozwój ponad 60 gatunków bakterii, wielu grzybów i wirusów). Może jednak uczulać, dlatego szczególnie u dzieci (dopiero po 1 roku życia) należy go stosować uważnie. Dodatkowo ma też wysoki indeks glikemiczny, w związku z tym może powodować nadmierne wahanie się glukozy we krwi.

Fruktoza – inaczej zwana cukrem owocowym jest węglowodanem prostym. Poza owocami znajdziemy ją także w miodzie pszczelim. Kalorycznością nie różni się znacznie od cukru stołowego (sacharozy) – w 1 g zawiera 4 kcal – jest jednak znacznie od niego słodsza (około 2 razy), dlatego możemy jej używać w mniejszych dawkach, aby uzyskać ten sam efekt słodyczy. Fruktoza znajduje zastosowanie głównie w produktach przeznaczonych dla osób chorych na cukrzycę, ponieważ nie wpływa w dużym stopniu na zwiększenie cukru we krwi, a tym samym pozwala na jego lepszą kontrolę. Ma także niski indeks glikemiczny (IG wynosi 23). Jednak z badań wynika, iż zbyt wysokie spożycie fruktozy może m.in. powodować insulinooporność oraz podwyższać poziom triglicerydów i cholesterolu we krwi.

Ksylitol (cukier z brzozy) – jest mniej kaloryczny od cukru spożywczego, mimo to jest równie słodki. Ma właściwości lecznicze: wzmacnia układ odpornościowy, chroni organizm przed starzeniem się organizmu i występowaniem chorób np. infekcji górnych dróg oddechowych, zapalenia ucha środkowego, próchnicy zębów, oraz osteoporozą (gdyż zwiększa wchłanianie wapnia). Ma także właściwości bakteriobójcze. Mimo to nie powinien być spożywany w nadmiarze (ponad 3 łyżeczki dziennie), ponieważ może powodować biegunki. Służy do słodzenia potraw, pieczenia i gotowania. Zawiera prawie dwukrotnie mniej kalorii niż cukier, a dodatkowo ma niski indeks glikemiczny.

Syropy (daktylowy, klonowy, z agawy) – syrop daktylowy może być stosowany do słodzenia herbaty oraz wypieków domowych. Wytwarzany jest z owoców daktyla. Zawiera wiele witamin (gł. z grupy B i witaminę E) oraz składników mineralnych (fosfor, żelazo i wapń). Jest także źródłem białka i tłuszczów. Syrop z agawy jest źródłem fruktozy, która ma korzystniejsze działanie na organizm niż glukoza. Ma także niski indeks glikemiczny, w odróżnieniu od cukru stołowego i miodu. W 1g syropu z agawy jest około 3 kcal. Jest około 3 razy słodszy od cukru, dlatego już w mniejszych ilościach daje podobny efekt smakowy. Zaletą syropu z agawy jest również obecność inuliny (naturalnego probiotyku), która korzystnie działa na florę bakteryjną naszego przewodu pokarmowego, a także obniża poziom cholesterolu we krwi. Jest bogaty w sole mineralne (cynk, żelazo, wapń, potas i magnez). Nadaje się do słodzenia napojów, deserów, ciast i sałatek owocowych. Syrop klonowy w 1 g ma około 3 kcal. Jest wytwarzany z pnia klonu. Stosowany jako dodatek do deserów, naleśników, jogurtów, płatków śniadaniowych czy sałatek. Jest źródłem witamin z grupy, kwasu foliowego, fosforu, magnezu, potasu czy wapnia.

Stewia (Stewia rebaudiana Bertoni) – to roślina, której słodkie liście od stuleci wykorzystywane są przez mieszkańców krajów Ameryki Południowej. Związki znajdujące się w stewii – glikozydy stewiolowe – są znacznie słodsze od sacharozy (nawet kilkaset razy!). Stewia to nie tylko świetny zamiennik cukru – nie zawiera kalorii, ale także źródło witamin, głównie witaminy C i kwasu foliowego oraz składników mineralnych, takich jak: żelazo, wapń, magnez czy potas. Jest także źródłem antyoksydantów – związków fenolowych, chroniących organizm przed szkodliwym działaniem wolnych rodników. Roślina ta wykorzystywana jest w przemyśle spożywczym do wyrobów cukierniczych, nektarów owocowych, lodów, fermentowanych produktów mlecznych oraz przetworów zbożowych. Jest odporna na wysokie temperatury, dlatego z powodzeniem nadaje się do wypieku ciast czy produkcji dżemów. Dodatkowo stewia znajduje zastosowanie w żywieniu chorych na cukrzycę (nie podwyższa poziomu glukozy we krwi), nadciśnienie tętnicze (prawdopodobnie ma zdolność do obniżania ciśnienia krwi), fenyloketonurię (nie zawiera fenyloalaniny w odróżnieniu od np. aspartamu) oraz osób otyłych. Dlatego staje się coraz bardziej powszechna także w krajach Europejskich. Stewia została uznana za bezpieczny zamiennik cukru zarówno przez Amerykański Urząd ds. Żywności i Leków (FDA), jak i Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA).