Strefa zdrowia / Używki w naszej codziennej diecie

Używki goszczą w naszej diecie praktycznie od zawsze – kawa, herbata, napoje alkoholowe i tytoń to produkty bez których, nie każdy potrafi się obejść. O ile tytoniu i alkoholu nie polecam, warto chwilkę zastanowić się nad kawą i herbatą. Czy są zdrowe, w jakich ilościach można je pić, dla kogo są polecane, a kto nie powinien po nie sięgać? Odpowiedzi na te i inne pytania znajdziesz poniżej.

Warto zacząć od kawy, która należy do grupy najistotniejszych produktów na rynku światowym.  Naukowcy nie są jednoznaczni w stwierdzeniu czy kawa jest zdrowa czy też nie. Jej wpływ na nasz organizm zależy od wpływu poszczególnych substancji w niej obecnych i ich wzajemnym oddziaływaniu (a jest ich ponad 900!). Dodatkowo działanie elementów kawy różni się w zależności od jej gatunku, procesu przetwarzania, gleby, warunków uprawy i innych czynników. Badania pokazują, że wypijanie powyżej 6 filiżanek kawy dziennie może zwiększać ryzyko chorób sercowo-naczyniowych oraz osteoporozy. Kawa wypijana natomiast w ilości około 3 filiżanek w ciągu dnia obniża ryzyko powstawania niektórych nowotworów (krtani, jelita grubego, pęcherza moczowego i piersi), cukrzycy typu II, chorób wątroby oraz choroby Parkinsona.

Warto poznać poszczególne składniki obecne w kawie, które mają działanie pozytywne i te o negatywnym znaczeniu dla zdrowia człowieka. Składniki w kawie, które pozytywnie działają na organizm to m.in.: polifenole – głównie kwas kawowy, chinowy i chlorogenowy (działanie antyoksydacyjne) oraz diterpeny (działanie antynowotworowe, jednocześnie działanie negatywne – wzrost stężenia cholesterolu we krwi). Składniki w kawie, które negatywnie działają na organizm to m.in.: kwas szczawiowy (działanie antyodżywcze) i akryloamid (prawdopodobne działanie rakotwórcze). Akryloamid wytwarza się m.in. w czasie parzenia ziaren kawy.

Kawa ma wiele pozytywnych aspektów zdrowotnych, jednak nie jest polecana każdemu. Unikać jej powinny przede wszystkim dzieci i młodzież (zalecana dawka do 160 mg kofeiny w ciągu dnia) oraz osoby cierpiące na kamicę nerkową, choroby układu krążenia i przewodu pokarmowego.

Głównym związkiem występującym w kawie i herbacie jest oczywiście kofeina, obecna w wielu roślinach (np. w owocach guarany, orzeszkach kola). Zbyt duża ilość kofeiny, której źródłem jest głównie kawa i herbata nie jest korzystna dla nikogo. Szczególnie kobiety w ciąży i karmiące muszą zwracać uwagę na to, aby nie przekroczyć bezpiecznej dawki kofeiny w ciągu dnia, która w tym wypadku wynosi około 300 mg. W praktyce taka ilość kofeiny oznacza 3-4 filiżanki kawy i 7-8 filiżanek herbaty. Warto wiedzieć, że przeciętna zawartość kofeiny w filiżance kawy palonej (o objętości 150 ml) to około 85 mg, w filiżance kawy rozpuszczalnej około 60 mg, a w  filiżance kawy bezkofeinowej 3 mg. Z kolei filiżanka herbaty parzonej ma mniej więcej 30 mg kofeiny, natomiast herbaty w torebkach około 20 mg.

Oprócz kofeiny herbata, która jest niezwykle popularnym napojem (drugim, co do częstości spożycia po wodzie) zawiera także inne związki o pozytywnym działaniu, są to przede wszystkim: katechiny oraz flawonoidy: tearubiginy, teaflawiny oraz taniny. Są to silne antyoksydanty.

Kofeina działa na nasz mózg poprzez pobudzenie ośrodkowego układu nerwowego –  przedłuża zdolność koncentracji oraz zwiększa czujność. Tolerancja kofeiny jest inna u każdego człowieka, dlatego negatywne skutki (bezsenność, drżenie mięśni, przyspieszony oddech) po spożyciu zbyt dużej ilości kawy, herbaty i innych produktów mogą być odczuwane przy różnych jej dawkach. Kofeina działa moczopędnie, przyspiesza metabolizm, rozszerza oskrzela, zwiększa wydzielanie kwasu żołądkowego, podnosi ciśnienie krwi i zwiększa uwalnianie kortyzolu (hormonu stresu) oraz adrenaliny.

Ciekawostką może być fakt, że kofeina nie uzależnia! Nagłe jej wyeliminowanie (zwłaszcza u osób przyjmujących na co dzień wysokie dawki kofeiny) może spowodować wystąpienie krótkotrwałych negatywnych efektów: bólu głowy, uczucie senności i zmniejszenie koncentracji, które samoistnie mijają po jednym czy kilku dniach.